ارزیابی نقش سازمان‌های منطقه‌ای جنوب و جنوب شرق آسیا در مبارزه با تروریسم دریایی: مطالعة موردی سارک، بیمستک و آسه‌آن
محورهای موضوعی : اقدامات و سیاست‌های سازمان‌ها
فرهاد طلایی
1
( دانشگاه شیراز )
مارال جاویدبخت
2
(دانشگاه شیراز)
کلید واژه: سازمان‌های بین‌المللی, تروریسم دریایی, امنیت منطقه‌ای, جنوب و جنوب شرق آسیا, آسه‌آن, سارک, بیمستک,
چکیده مقاله :
آب‌های منطقة جنوب و جنوب شرق آسیا، از دیرباز بستر رواج انواع جرائم سازمان‌یافتة مرتبط با محیط دریاها به شمار می‌آمده‌اند. با پیشرفت روز‌افزون تهدید تروریسم و اشاعة آن در سراسر جهان و دستیابی گروه‌های تروریستی به ابزار‌های کارآمد‌تر و جدیدتر، خطر تروریسم گسترده‌تر شده، ابعاد و اشکال مختلفی به خود گرفته و به عرصة دریاها نیز راه یافته است. تروریسم دریایی، به‌ویژه در مناطقی که سایر جرائم دریایی در آن‌ها رواج دارد، به‌واسطة ایجاد پیوندهای مجرمانه بین مرتکبین این جرائم، تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت دریاها محسوب می‌گردد. ماهیت سازمان‌یافتة این جرائم، موجب می‌شود که مبارزه با آن‌ها جز از طریق تلاش‌های جمعی مؤثر واقع نگردد. در این میان، نقش سازمان‌های بین‌المللی منطقه‌ای، در مبارزه با تروریسم دریایی انکارناپذیر است. مقالة پیش رو، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به ارزیابی عملکرد نمونه‌هایی از سازمان‌های فعال در منطقة جنوب و جنوب شرقی آسیا در مبارزه با تروریسم دریایی پرداخته و نقاط قوت و ضعف و چالش‌های آن‌ها را برآورد کرده است. این پژوهش در انتها نتیجه گرفته است که فعالیت‌های این سازمان‌ها برای مبارزه با تروریسم دریایی لازم، اما ناکافی بوده‌اند و مهم‌ترین چالش پیش رو در این راستا، فقدان استراتژی‌های جمعی در بعد منطقه‌ای است.
Waters of the South and Southeast Asia have long been some of the most important hotspots for various sea-based organized crimes. As a result of the continuously rising threat of terrorism and its spread all around the world, along with the access of terrorist groups to more efficient and modern military equipments, the danger of terrorism has become more imminent and widespread, taking many forms and finding its way to the seas. Maritime terrorism, especially within regions where other maritime crimes are prevalent, is considered, because of the probable links between the offenders, as one of the most serious threats against peace and security at seas. Considering the organized nature of these crimes, effective suppression of them is only possible through collective and cooprative initiatives. Thus, regional organizations have an undeniably important role in combating maritime terrorism. This article, using the descriptive-analytical method, aims to assess the performance and function of a selected number of regional organizations active within South and Southeast Asia and to examine their achievements and shortcomings, as well as their challenges, in combating maritime terrorism. This article concludes that the activities of these organizations have been essential but insufficient, and the most important challenge ahead is lack of collective strategies at the regional level.
بیگ‌زاده، ابراهیم (1390). سازمان‌های بین‌المللی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
حسینی، سیده لطیفه (1394). نقش منطقه‌گرایی در حفظ صلح و امنیت منطقه‌ای با تأکید بر نقش سازمان همکاری اسلامی در خاورمیانه. فصلنامة پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، (3)2، 50-29.
A collaborative Approach to Improving Maritime Security in the Bay of Bengal: Highlighting opportunity for BIMSTEC. (2020). Stable Sea Maritime Security report
Additional Protocol to the SAARC Regional Convention on suppression of Terrorism 2004
ASEAN Comprehensive Plan of Action on Counter Terrorism 2017 )ACPOA)
ASEAN Convention on Counter-terrorism 2007 (ACCT)
Azizah, S, Heryandi, H, Anisa, S. S (September 2020). ASEAN Convention on Counter Terrorism (ACCT) in Indonesia: A Paradigm Shift, Issue, Challenge. Proceedings of the International Conference on Environmental and Technology of Law, Business and Education on Post Covid 19, pp1-9, Bandar Lampung, Indonesia.
BIMSTEC Convention on Cooperation in Combating International Terrorism, Transnational Organized Crime and Illicit Drug Trafficking 2009
Biswas, A. (2008). Small arms and drug trafficking in the Indian Ocean region. University of Mumbai, Working Paper, (4), 1-24.
Cordesman, A. H., & Toukan, A. (2014). The Indian Ocean region: A strategic net assessment. Lanham: Rowman & Littlefield.
BIMSTEC. (May 2021). Counter-Terrorism and Transnational Crimes. https://bimstec.org/?page_id=288.
Declaration of ASEAN Concord II (Bali Concord) 2003
Feldt, L., Roell, P., & Thiele, R. D. (2013). Maritime security–Perspectives for a comprehensive approach. ISPSW Strategy Series: Focus on Defense and International Security, No.222, 1-25.
Global Terrorism Index: Measuring the Impact of Terrorism. (2020). Institute for Economics & Peace. Sydney.
Future Directions. (April 2021). Indian Ocean Choke Points. https://www. futuredirections. org.au/publication/indonesia-india-maritime-defence-relations-time-for-a-more-robust-partnership/indian-ocean-choke-points/
Iyer, G. (2017). Common Responses to Maritime Security Threats in the Bay of Bengal. ORF Issue Briefs and Special Reports. No.38, 1-12.
Khalid, M. (2013). SAARC: Emerging Security Challenges and need for strategic initiatives in the Indian Ocean. In: India-Sri Lanka Relation: Strengthening SAARC. Goud Sidda, R. Mookherjee, M. (Eds). New Delhi: Allied Publishers. 48-59.
Maritime Cooperation in ASEAN. (2018). ASEAN Secretariat’s Information Paper. 1-15.
McCarthy-Jones, A. (2018). Brokering transnational networks: emerging connections between organized crime groups in the Pacific and Indian Oceans. Journal of the Indian Ocean Region, 14(3), 343-353.
Periani, A., & Mangku, D. G. S. (2018). Implementation of the ASEAN Convention on counter terrorism on eradication terrorism that happens in the South Asia Area. International Journal of Business, Economics and Law, 17(4), 1-7.
Plan of Action to Implement the ASEAN-India Strategic Partnership towards achieving the goals and objectives of the ASEAN-India Partnership for Peace, Progress and Shared Prosperity 2021-2025
Potgieter, T. D. (2012). Maritime security in the Indian Ocean: strategic setting and features. Institute for Security Studies Papers, No. 236, 1-22.
Premarathna, P. I. (2021). Maritime Security Challenges in the Indian Ocean: Special Reference to Sri Lanka. International Journal of Research and Innovation in Social Science, 5(1), 158-173.
SAARC Ministerial Declaration on Cooperation in Combating Terrorism 2009
SAARC Regional Convention on suppression of Terrorism 1987
Sheng, H. S. (2012). Legal Aspects of the Prevention and Suppression of Maritime Terrorism in the Asia-Pacific Region. Korean journal of defense analysis, 24(1), 107-122.
Sun. Z. (2017). ASEAN Framework to Enhance Maritime Security in Southeast Asia. 14th Asian Law Institute Conference, pp1-24, Manila, the Philippines.
Assessing the Role of South and Southeast Asian Regional Organizations in Confronting Maritime Terrorism:
Case Study of SAARC, BIMSTEC & ASEAN
Farhad Talaie
Maral Javidbakht
MA of Public International Law, Faculty of Law and Political Science, Shiraz University, Shiraz, Iran. maral.javid@gmail.com
Abstract
Waters of the South and Southeast Asia have long been some of the most important hotspots for various sea-based organized crimes. As a result of the continuously rising threat of terrorism and its spread all around the world, along with the access of terrorist groups to more efficient and modern military equipments, the danger of terrorism has become more imminent and widespread, taking many forms and finding its way to the seas. Maritime terrorism, especially within regions where other maritime crimes are prevalent, is considered, because of the probable links between the offenders, as one of the most serious threats against peace and security at seas. Considering the organized nature of these crimes, effective suppression of them is only possible through collective and cooprative initiatives. Thus, regional organizations have an undeniably important role in combating maritime terrorism. This article, using the descriptive-analytical method, aims to assess the performance and function of a selected number of regional organizations active within South and Southeast Asia and to examine their achievements and shortcomings, as well as their challenges, in combating maritime terrorism. This article concludes that the activities of these organizations have been essential but insufficient, and the most important challenge ahead is lack of collective strategies at the regional level.
Keywords: International organizations Maritime Terrorism, Regional security, South and Southeast Asia, ASEAN, SAARC, BIMSTEC
ارزیابی نقش سازمان‌های منطقه‌ای جنوب و جنوب شرق آسیا در مبارزه با تروریسم دریایی: مطالعة موردی سارک، بیمستک و آسه‌آن1
فرهاد طلایی
نویسنده مسئول، دانشیار حقوق عمومی و بین‌الملل دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران dr_farhad_talaie@yahoo.com
مارال جاویدبخت
دانش‌آموختة کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل دانشگاه شیراز، شیراز، ایران maral.javid@gmail.com
چکیده
آب‌های منطقة جنوب و جنوب شرق آسیا، از دیرباز بستر رواج انواع جرائم سازمان‌یافتة مرتبط با محیط دریاها به شمار می‌آمده‌اند. با پیشرفت روز‌افزون تهدید تروریسم و اشاعة آن در سراسر جهان و دستیابی گروه‌های تروریستی به ابزار‌های کارآمد‌تر و جدیدتر، خطر تروریسم گسترده‌تر شده، ابعاد و اشکال مختلفی به خود گرفته و به عرصة دریاها نیز راه یافته است. تروریسم دریایی، به‌ویژه در مناطقی که سایر جرائم دریایی در آن‌ها رواج دارد، به‌واسطة ایجاد پیوندهای مجرمانه بین مرتکبین این جرائم، تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت دریاها محسوب می‌گردد. ماهیت سازمان‌یافتة این جرائم، موجب می‌شود که مبارزه با آن‌ها جز از طریق تلاش‌های جمعی مؤثر واقع نگردد. در این میان، نقش سازمان‌های بین‌المللی منطقه‌ای، در مبارزه با تروریسم دریایی انکارناپذیر است. مقالة پیش رو، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به ارزیابی عملکرد نمونه‌هایی از سازمان‌های فعال در منطقة جنوب و جنوب شرقی آسیا در مبارزه با تروریسم دریایی پرداخته و نقاط قوت و ضعف و چالش‌های آن‌ها را برآورد کرده است. این پژوهش در انتها نتیجه گرفته است که فعالیت‌های این سازمان‌ها برای مبارزه با تروریسم دریایی لازم، اما ناکافی بوده‌اند و مهم‌ترین چالش پیش رو در این راستا، فقدان استراتژی‌های جمعی در بعد منطقه‌ای است.
واژه‌های کلیدی: سازمان‌های بین‌المللی، تروریسم دریایی، امنیت منطقه‌ای، جنوب و جنوب شرق آسیا، آسه‌آن، سارک، بیمستک
تاریخ دریافت: 05/9/1400 تاریخ بازبینی: 20/10/1400 تاریخ پذیرش: 28/12/1400
فصلنامه سازمان‌های بین‌المللی، سال 5، شماره 2، پیاپی 15، تابستان 1401، صص 279-310
[1] . این یک مقاله دسترسی آزاد تحت مجوز CC BY-NC-ND (http://creativecommons.org/ licenses/by-nc-nd/4.0/) است.
مقدمه
اقیانوس هند به‌عنوان سومین اقیانوس گستردة جهان، قلمروی جغرافیایی بسیار گسترده‌ای متشکل از «نواحی فرعی»1 شرق و جنوب شرقی آفریقا، خاورمیانه، جنوب و جنوب شرقی آسیا و استرالیا را در بر گرفته است. این منطقه از لحاظ وسعت جغرافیایی، تمرکز جمعیت و تنوع قومی و مذهبی و فرهنگی یکی از منحصربه‌فردترین نواحی دنیا محسوب می‌شود. با وجود منحصربه‌فرد بودن و همچنین سطح بالای اهمیت راهبردی، این منطقه همواره یکی از بی‌ثبات‌ترین و ناآرام‌ترین مناطق دنیا به شمار می‌آمده است. در طي جنگ سرد، بسياري از دولت‌هاي منطقة اقيانوس هند كه به‌تازگی به استقلال دست يافته بودند، به عرصة کشمکش تبديل و موضوع رقابت دولت‌هاي قدرتمند جهان شدند و در نتيجه، با پايان يافتن دورة جنگ سرد، كشورهاي اين منطقه به‌ویژه كشورهاي آسيايي و آفريقايي شاهد نوعي ازهم‌پاشیدگی تعادل امنيتي داخلی بودند (Potgieter, 2012, p. 2).
مبادلات سياسي دوران پس از جنگ سرد بيش از پيش سبب شد ناپايداري در اين منطقه ريشه‌دار شود و ادامه یابد و در نتیجه، امنيت دريايي اين مناطق نيز از اين وضعیت تأثير گرفت و دچار دگرگوني شد. به بيان ديگر، به دليل ساختار حكومتي ضعيف و در نتیجه توانايي بسيار محدود در اداره و كنترل مناطق دريايي، بسياري از جرائم سازمان‌یافته و جرائم مرتبط با امنيت هم در قلمروِ خشکی و هم در آب‌هاي اين منطقه ظهور پيدا كرد که تا به امروز ادامه دارد (Potgieter, 2012, p. 2). این در حالی است که پهنة اقیانوس هند، به‌ویژه نواحی شرقی این اقیانوس که دربردارندة مناطق جنوب و جنوب شرق آسیا است، محل قرار گرفتن برخی از مهم‌ترین مسیرهای حمل‌ونقل دریایی و مناطقی با اهمیت اقتصادی و راهبردی قابل توجه، مانند خلیج بنگال، دریای سولو و تنگة مالاکا است.
نقشة 1. خطوط ارتباطی و گلوگاه‌های راهبردی حساس در اقیانوس هند
*(Future Directions, 2021)
تهديداتي كه عليه امنيت و ثبات در نواحی جنوب و جنوب شرق آسیا وجود دارند، موارد متعددی را شامل می‌شوند، از جمله: درگيري و مخاصمات مرزي و سياسي، اختلافات در خصوص تحديد مرزهای دريايي بين كشورهاي مختلف منطقه و در نتيجه امكان وقوع درگيري‌هاي مسلحانه، وضعيت ناپايدار و بی‌ثبات برخي از كشورها، تعارض بين منافع كشورهاي منطقه و نيز برخي ديگر از قدرت‌هاي فعال در منطقه، وجود درجاتي از خشونت و افراطي‌گري‌هاي مذهبي به دلیل تعدد مذاهب مختلف در بين اقوام منطقه و وجود جرائم سازمان‌يافته مانند دزدي دريايي، قاچاق مواد مخدر و تسلیحات، قاچاق انسان و تروريسم در منطقه (Cordesman & Toukan, 2014, p. 6).
در این میان، رواج طولانی‌مدت تروریسم و سایر خشونت‌های افراطی در این نواحی، باعث شده است تروریسم از مهم‌ترین و جدی‌ترین تهدیدات امنیتی در این نواحی محسوب شود.
طبق گزارش «شاخص تروریسم جهانی»2 که «انستیتوی اقتصاد و صلح» در سال 2020 آن را منتشرکرد، از سال 2002 تاکنون جنوب آسيا همواره بيشترين ميانگين را دربارة میزان تأثيرپذيري از تروريسم و رواج تروريسم در سطح اقیانوس هند به خود اختصاص داده و تأثير تروريسم در اين ناحیه از سال‌های 2018 و 2019 با افزایش مواجه بوده است. هرچند در برخی برهه‌ها در این سال‌ها، پیشرفت‌هایی در این زمینه در ناحیة جنوب آسیا صورت گرفته است، اما اين ناحیه همچنان محل قرار گرفتن سه كشوري است كه بيشترين آمار درگيري با تروريسم را براي سال‌هاي متوالي به خود اختصاص داده‌اند: افغانستان، پاكستان و هند (Global Terrorism Index, 2020, p. 49). وضعیت جنوب شرقی آسیا نیز از نظر میزان رواج و تأثیرپذیری از تروریسم قابل توجه است. این منطقه از سال 2002 تاکنون درصد قابل توجهی از تعداد تلفات ناشی از فعالیت‌های تروریستی را به خود اختصاص داده است. از بین 7350 مورد تلفات ثبت‌شده ناشی از فعالیت‌های تروریستی در سراسر جهان در سال گذشته، 3000 مورد مربوط به فیلیپین بوده است. نرخ مرگ‌ومیر ناشی از تروریسم در تایلند نیز از سال 2014 تاکنون با 23 درصد رشد مثبت مواجه شده است (Global Terrorism Index, 2020, p. 45).
به این ترتیب، رواج تروریسم به‌طورکلی در جنوب و جنوب شرقی آسیا، قرار گرفتن مهم‌ترین گذرگاه‌ها و مناطق راهبردی دریایی در آب‌های این ناحیه، مجاورت کشورهای این منطقه با دریا و آشنایی مردم محلی این منطقه با دریاها و مناسبات وابسته به آن باعث شده است که پهنة آب‌های این نواحی، تأسیسات ساحلی و بندری مستقر در آن‌ها، مکان‌های پرجمعیت واقع در مجاورت دریاها، انواع کشتی‌ها و خطوط سوخت و حمل‌ونقل دریایی نیز از خطر تروریسم مصون نباشند.
تروریسم دریایی، نسبت به جرائم کلاسیک مرتبط با محیط دریاها مانند دزدی دریایی، مفهومی جدیدتر و در عین حال کاملاً مجزا و متفاوت است. البته باید این را هم در نظر داشت که با وجود این تمایز، تروریسم دریایی می‌تواند با سایر جرائم سازمان‌یافتة مرتبط با محیط دریاها ارتباط، پیوند یا هم‌پوشانی داشته باشد. گروه‌های تروریستی می‌توانند با انگیزة بازیابی ذخایر و مهمات و تسلیحات یا به‌منظور کسب درآمد در قاچاق تسلیحات و مواد مخدر از طریق دریاها دخیل شوند، مرتکب دزدی دریایی شوند یا حتی محدودیت‌های احتمالی خود را با ایجاد پیوندهای همکاری با سایر گروه‌های مجرمانه در دریاها پوشش دهند. بدیهی است چنین پیوندها و همکاری‌هایی در مناطقی که جرائم کلاسیک دریایی در آن‌ها رواج بیشتری دارد، محتمل‌تر و جلوگیری از به وجود آمدن چنین پیوندهایی نیز دشوارتر و مبارزه با آن‌ها نیازمند تلاش مضاعفی است.
ناحیة جنوب و جنوب شرقی آسیا از دیرباز یکی از کانون‌های تجمع انواع جرائم سازمان‌یافتة دریایی، به‌ویژه دزدی دریایی به شمار می‌آمده است. برای نمونه، وضعیت رواج دزدی دریایی و نیز سرقت مسلحانه در دریاها در آب‌های این ناحیه تا سال 2019 در تصویر 2 قابل توجه است.