سبک و شگرد " بهار " در تصنیف سرایی
الموضوعات : Research in Iranian classical literatureمصطفی جوزی 1 , علی پدرام میرزایی 2 , مصطفی گرجی 3
1 - دانشگاه پیام نور
2 - دانشگاه پیام نور
3 - دانشگاه پیام نور تهران
الکلمات المفتاحية: بهار وزن قالب ریتم تصنیف ملودی,
ملخص المقالة :
چکیده «تصنیف» زیباترین و عالی‌ترین تجلی گاه پیوند و قرابت شعر و موسیقی است. دوره مشروطیت، عصر تکامل و تعالی واقعی «ژانر تصنیف» است که با ظهور عارف قزوینی سرآغازی نوین می‌یابد. در این میان ملک الشعراء بهار همزمان با عارف با کوله باری از اندوخته‌های ادبی و علمی پا به عرصه تصنیف سرایی می‌گذارد. در این پژوهش ضمن معرفی تصنیف به عنوان یک «ژانر ادبی» به بررسی و تحلیل ساختاری تصنیف‌های بهار پرداخته شده است و در این راستا فرم بیرونی تصنیف‌ها و شاخصه‌های اصلی آن نظیر وزن، قالب، در هم آیی و گره خوردگی این دو مقوله و ساختار شکنی‌های دیگر آن مورد بررسی قرار گرفته است. برآیند نهایی پژوهش نشان می‌دهد که «ملودی» و «ریتم» نقش تعیین کننده‌ای در ساختار نظام بیرونی تصنیف دارند و با غلبه و احاطةکامل بر پیکرة تصنیف ، ساختار و فرم بیرونی تصنیف را از شکل سنتی شعر و قوالب پذیرفته شده خارج می‌کند و آن را هم سو و همراه با «ریتم» و «نظام موسیقائی» تصنیف قرار می‌دهد. به کار گیری چند وزن عروضی در یک تصنیف، تغییر وزن کلام متناسب با تغییر ریتم، به کارگیری اوزان نادر و بی‌سابقه عروضی و کاربرد قالب‌های شعری ابداعی، تماماً حاصل همین نگرش و غلبه ریتم وملودی بر کلام است. کلید واژه: بهار – وزن – قالب – ریتم – تصنیف – ملودی