اثبات تغيّر در عوالم فوق طبيعت بر اساس دو مبناي مختلف
الموضوعات : مطالعات حوزه فلسفه و حکمت اسلامی
سیده زهرا موسوی بایگی
1
,
سید مرتضی حسینی شاهرودی
2
,
عباس جوارشکیان
3
1 - دانشجو دکتري حكمت متعاليه، دانشگاه فردوسي مشهد، مشهد، ايران
2 - استاد گروه فلسفه و حكمت اسلامي، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ايران
3 - استاد گروه فلسفه و حكمت اسلامي، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ايران
الکلمات المفتاحية: حركت, تغيّر, ظهور, بطون, تكامل برزخي, بدن عنصري, اجمال و تفصيل, ملاصدرا,
ملخص المقالة :
در جريان تعامل فلسفه با آموزه‌هاي ديني، مسائل بسياري توليد شده است. ازجمله مباحث جديدي كه در چند دهة اخير مورد توجه بوده، مسئلة تكامل برزخي و اخروي نفوس است. از يكسو، بر اساس مباني و تصريحات جمهور فلاسفه و نيز ظاهر سخنان صدرالمتألهين، استكمال نفوس پس از مفارقت از بدن عنصري محال است. از سوي ديگر، ظاهر آيات و روايات بر استكمال نفوس در عوالم فوق طبيعت دلالت ميكند. اينگونه اختلافات، محققان و انديشمندان را به چاره‌انديشي واداشته است. مقالة حاضر كه به روش تحليلي ـ استدلالي نگاشته شده، ميكوشد بر اساس اصول رايج فلسفي و نيز با التفات به رويكرد عرفاني ملاصدرا، به اين پرسش كه «آيا نفس پس از مفارقت از بدن تغيّر و حركت ميپذيرد؟» از دو راه متفاوت پاسخ دهد. بررسيها در اين پژوهش نشان ميدهد كه بر اساس مباني حكما، تغيّر احوالِ نفوس پس از مرگ، امري مقبول و از باب ترتب صور بر يكديگر و اظهار ملكات و صور كسب شده در عالم طبيعت است. همچنين بر اساس خوانش عرفاني از حكمت متعاليه، تحولات عوالم فوق طبيعت، قطعي و از سنخ همين تحولات اينجهاني است، اما در اين ديدگاه تحول و حركت بمعناي رايج فلسفي نيست بلكه عبارتست از خروج از اجمال و كمون به تفصيل و ظهور. به اين ترتيب، در پژوهش حاضر هم با تحفظ بر اصول فلسفي و هم با ارائه تعريفي جديد از حركت، از ظواهر نقلي دال بر حركت، تبييني معقول ارائه شده است.