ثمرات تلازم علمی علت و معلول بر اساس اصول حکمت متعالیه
الموضوعات : Studies on Mulla Sadra and the Transcendent Philosophy
سید عباس حکیم‌زاده خرد
1
,
علیرضا حسن پور
2
,
سید محمد موسوی بایگی
3
1 - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
2 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
3 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: برهان لمّ, برهان إنّ, حمل حقیقت و رقیقت, امکان فقری, ملاصدرا, رابطه علت و معلول,
ملخص المقالة :
بیتردید انسان در سیر استکمالی خود در این عالم، با ماده و لوازم آن درآمیخته است و همواره مجهولات بسیار و معلوماتی اندک دارد. یکی از مسائل مهم در معرفت‌شناسی که در طول تاریخ حکمت اسلامی نظر فیلسوفان را بخود جلب کرده، طریقة یافتن پاسخ مناسب برای مجهولات، اعم از تصوری و تصدیقی است. دربارة مجهولات تصوری کار چندان سخت نیست، زیرا از راه تعریف مفهوم اشیاء میتوان مجهولات تصوری را معلوم کرد، اما راه یافتن پاسخ مناسب برای مجهولات تصدیقی چندان هموار نیست. حکما با ارائۀ برهان إنّ و لمّ سعی کردهاند طریقی صحیح برای کشف مجهولات تصدیقی معرفی کنند و این بدانمعناست که هر مجهول تصدیقی را یا از راه علت میتوان شناسایی کرد یا از راه معلول. آنچه در نوشتار پیشرو مورد بررسی قرار گرفته است، بررسی میزان معلوم شدن مجهولات از راه علت در برهان لم و نیز از راه معلول در برهان إنّ است. برای رسیدن به این هدف، ابتدا نظریات حکما نقل شده، سپس مبنای ملاصدرا در بحث رابطة خاص علت و معلول مطرح گردیده است. حاصل بحث اینست که سیر علمی از علت به معلول، با توجه به مبنای خاص ملاصدرا، در عین فقیر بودن معلول نسبت به علت و حمل حقیقت و رقیقت میان این‌دو یقین‌آور است، اما سیر علمی از معلول به علت یقین‌آور نیست. روش پژوهش توصیفی‌ـ‌تحلیلی است.