فلات مرکزی ایران در کواترنر پایانی: پردازشی نوین بر داده¬های زمین¬شناسی، باستان¬شناسی و تاریخی
محورهای موضوعی :حميد نظري 1 , الهه نجار 2 , ژان فرانسوا ریتز 3 , محمد علی شکری 4 , آرام فتحیان 5 , فریدون رضایی 6 , علیرضا رحیم 7 , حسن فاضلی نشلی 8 , خلیل بهارفیروزی 9 , حامد وحدتی نسب 10 , علیرضا شهیدی 11 , مهدی برزویی 12 , الناز آقاعلی 13
1 - پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
2 - پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
3 - دانشگاه مونت پلیه فرانسه
4 - سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
5 - دانشگاه آخن آلمان
6 - پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
7 - شرکت توسعه معادن و صنایع معدنی کردستان
8 - دانشگاه تهران
9 - سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
10 - تربیت مدرس
11 - سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
12 - سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری سبزوار
13 - پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
کلید واژه: پارینه آب و هوا, پارینه‌سنگی, دریاچه کهن, فلات ایران, نوسنگی,
چکیده مقاله :
تلفیق داده های زمین‌شناسی، باستان‌شناسی و تاریخی نشان از پوشش بخش شمالی فلات مرکزی ایران با دریاچه ای سترگ از اواخر پلئیستوسن- هولوسن آغازین دارد. نشانگرهای ریخت‌شناسی و چینه نگاری این دریاچه باستانی هنوز هم در برخی مناطق فلات مرکزی ایران، به‌ویژه در کویر بزرگ، صحرای قم- آران و منطقه مسیله قابل مشاهده است. خطوط کرانه ای کهن در تراز ارتفاعی حدود 1100 متر در پیرامون فروافتادگی کویر بزرگ از مهم‌ترین نشانه هایی است که بر وجود دریاچه ای یکپارچه بویژه در هنگام رخداد دریاس جوان تا کید می کند. داده های زمین‌شناسی ما نشان از افت 250 متری سطح تراز آب دریاچه تا تراز ارتفاعی 850 متر از آغاز هولوسن (حدود 5/11) تا هشت هزار سال پیش دارد. ما بر این باوریم که افزایش دما و تبخیر سبب این خشکی شده است. براساس سن سنجی های مطلق باستانشناختی، ناحیه شمالی فلات مرکزی از 50 هزار سال پیش سکونتگاه جوامع انسانی هستند. پس از آغاز عصر هولوسن، نخستین جوامع یکجانشین در حوالی نه هزار سال پیش شاکله های جوامع روستایی را در این بخش از ایران فراهم کردند. از نگاه زیست‌محیطی بخشی از منابع آبی این استقرارهای کهن از کوه های البرز جنوبی سرچشمه می‌گیرد. براساس مدارک نویافته نوشتار پیشروی می توان چنین انگاشت که در جایگاه کنونی کویر بزرگ مرکزی در دنیای باستان دریاچه/ دریاچه-های آب شیرین زیستگاه مناسب، سرشار از منابع زیستی را می بایستی برای ساکنان پیش از تاریخ فراهم آورده باشند.
Via combining the geological, geochronological data with archaeological and historical data synthesis, it is shown that the northern part of the central plateau of Iran corresponded to a large lake, at the very end of the Pleistocene-early Holocene period.The morphological and stratigraphic markers of this ancient lake are still visible in some areas of the central plateau of Iran, especially in the Kavir desert, the Qom-Aran desert and the region of Masileh.The Paleo shorelines located at altitude of ~1100 m found in many places around the current Great Kavir depression is one of the most important signs that confirms the existence of an integrated lake, especially during the younger Dryas.Our geochronological data suggest that between the beginning of the Holocene (~11.5 ka) and 8 ka, the lake level gradually decreased by 250 m, to reach the altitude of 850 m.It is suggested that the cause of this lowering is the evaporation due to warmer and drier climate. According to absolute archaeological dating, the northern part of the Central Plateau has been inhabited by human communities for 50,000 years. From early Holocene; the first sedentary communities around 9,000 years ago provided the structure of rural communities in this part of Iran. From an environmental point of view, part of the water resources of these ancient settlements originated from the mountains of southern Alborz. Based on the newly found evidence of the present article, it can be assumed that in the current location of the Great Central Desert in the ancient world, freshwater lake or lakes provided suitable habitat, rich in biological resources, for prehistoric inhabitants.