بررسی دیدگاه قرآن و روانشناسی نسبت به موفقیت بر اساس نظریه ی زمینه ای
محورهای موضوعی : Quran and Pscychology
نرجس پورجمعه
1
,
باقر غباری بناب
2
,
ابوالفضل خوش منش
3
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
3 - دانشگاه تهران
کلید واژه: موفقیت قرآن روانشناسی الگوی پارادایمی , نظریه ی زمینه ای,
چکیده مقاله :
در پژوهش حاضر به منظور دستیابی به وجوه تشابه و تمایز دیدگاه قرآن و روانشناسی به «موفقیت» و شرایط، تعامل ها و پیامدهای آن، رویکرد کیفی و روش نظریه ی زمینه ای به کار گرفته شد. با اعمال سه نوع کدگذاری باز، محوری و انتخابی درباره داده های قرآن و روانشناسی، الگوهای پارادایمی تدوین و با توجه به آن ها تعریف موفقیت ارائه شد. در الگوی قرآن «فلاح» به عنوان مقوله اصلی و «فطرت خداجو»، «لطف الهی»، «باور به آخرت» به عنوان شرایط علّی؛ «آزادی» و «ورود به صراط مستقیم» به عنوان شرایط زمینه ای؛ «روابط مثبت» و «قدرت درونی» به عنوان مقوله های واسطه ای و «خودسازی»، «عبودیت»، «دینداری»، «ولایتمداری» و «سرعت و سبقت» به عنوان راهبرد مطرح شدند. در الگوی روانشناسی «شکوفایی» به عنوان مقوله اصلی انتخاب و «خودشناسی» و «غایت گرایی» به عنوان شرایط علّی؛ «آزادی»، «محیط مناسب» و «انگیزش» به عنوان شرایط زمینه ای؛ «هیجان ها و عواطف مثبت»، «روابط مثبت» و «ویژگی های شخصیتی» به عنوان مقوله های واسطه ای و «خودکفایی و خودمدیریتی»، «کار و تلاش»، «تفکر و سبک تبیین مناسب» و «تأخیر کامروایی ـ لذت جویی» به عنوان راهبرد مطرح شدند. یافته ها نشان داد هر دو دیدگاه موفقیت را رشد و تحقق انسان می دانند که در دیدگاه قرآن باعث فلاح و ورود به حیات طیبه شده و منتهی به قرب و فوز الهی می گردد اما در دیدگاه روانشناسی به منظور نیل به شکوفایی، تعالی و بهزیستی صورت می پذیرد. قرآن، الگوی پارادایمی موفقیت را حول محور «خداوند» ترسیم می‌کند درحالیکه در الگوی روانشناسی، «انسان» محور اصلی است.
In the present study, in order to achieve the similarities and differences between the Qur'an and psychology perspectives on success and conditions, interactions and consequences, a qualitative approach and a method of grounded theory were used. By applying three types of open, axial and selective coding on Quranic data and psychology, paradigm models were developed and the definition of success was presented. In the Qur'anic model, " salvation" as the corecategory and "God-seeking nature", "divine grace", "belief in the hereafter" as causal conditions; "Freedom" and "entry into the straight path" as contextual conditions; "Positive relationships" and "inner power" were introduced as mediator conditions and "self-construction", "worship", "religiosity", "governorship" and "speed and overtaking" were introduced as strategies. In the psychological model, "flourishing" as the corecategory and "self-knowledge" and "teleology" as causal conditions; "Freedom", "appropriate environment" and "motivation" as contextual conditions; "Positive emotions", "Positive relationships" and "Personality traits" as mediator conditions and "Self-sufficiency and self-management", "Work and effort", "Appropriate thinking and style of explanation" and " Delayed gratification - hedonism "were proposed as a strategy. The findings showed that both success approaches are recognized as human’s development and flourishing which in Quran viewpoint causes salvation, entering pure life, ending to divine salvation and nearness to the God, but in psychology viewpoint it is performed in order to achieve prosperity, eminency, wellbeing and happiness. And welfare takes place. The Qur'an depicts the paradigm model of success around the "God" axis, while in the psychological model, "man" is the main axis.