زندیقگری و زندیق ستیزی در عصر عباسی بر اساس نظریه فبور
محورهای موضوعی : Islamic theologyشهناز یزدان پناه 1 , رضا دهقانی 2 , نعمت الله احمدی نسب 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشیار گروه مطالعات غرب آسیا و آفریقا، دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران، ایران
3 - استادیار، گروه تاریخ ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: زندیق, خلافت عباسی, غزالی, اشعریان, فبور, شیعیان. ,
چکیده مقاله :
الحادگری در عصر عباسی مفهومی متفاوت و گسترده¬تر از دوره¬های پیشین داشت. در این دوره ملحد به مفهوم خدا ناباور یا انکارکننده¬ی نبوت نبود. بلکه ملحدان از دیدگاه خلفا و کارگزاران آنها کسانی بودند که نگرش¬ها و باورهای سیاسی و مذهبی¬شان در تعارض با دین اسلام بود و خلفا برای پاسداشت شریعت و حفظ وحدت امت اسلامی سرکوب آنها را واجب و جایز می¬دانستند. این ملحدان که اغلب آنها را زندیق می خواندند از گروه¬های مختلف اجتماعی با نگرش¬های متفاوت بودند. جریان¬های فکری الحادی در قالب جنبش¬های سیاسی و اجتماعی نمود می¬یافت و مبارزه با آنها مهمترین دغدغه¬ی خلفا بود. در حالی که بسیاری از آنها ماهیت مذهبی نداشتند بلکه جنبه¬ی فرهنگی و اقتصادی داشتند. هدف از این پژوهش، تحلیل رویکردهای خلفا و اندیشمندان عصر عباسی در مبارزه با زندیقگری و ارتباط آنها با فضای فکری و اعتقادی حاکم بر جامعه¬شان است. این مقاله در پی پاسخگویی به این سوال است که چرا عباسیان همواره تلاش می‌کردند جنبش‌ها و جریان¬های فکری را با دو رکن دین و زندقه پیوند بزنند؟ در این نوشتار برای درک و دریافت مفهوم زندیقگری از نظریه¬ی لوسین فبور استفاده شده است. فبور در کتاب معروفش به تحلیل الحادگری در قرون وسطی پرداخته و آن را از دیدگاه اجتماعی و سیاسی بررسی کرده است. روش تحقیق در این مقاله علی و و شیوه گردآوری داده¬ها، کتابخانه¬ای است.
Atheism in the Abbasid era had a different meaning and a broader implication than the previous periods. During this period, the term atheist did not refer to a disbeliever in God or a denier of prophethood. Rather, from the perspective of the caliphs and their agents, the atheists and the heretics, were those whose political and religious attitudes and beliefs were in conflict with the religion of Islam. The caliphs considered their suppression necessary and lawful in order to guard the Sharia and preserve the unity of the Islamic Ummah. These heretics were from different social groups with different viewpoints. Atheistic thought manifested in the form of political and social movements and fighting against them was the most important concern of the Caliphs. Although many of them were not religious in nature, but yet, they had cultural and economic aspects. This article seeks to answer the question, why did the Abbasids always try to connect the the various movements and intellectual thoughts with the two pillars of religion and hereticism (Zandiqgari) In this article, Lucien Faber's theory is used to understand the concept of Zandiqgari. In her famous book, Fabor analyzed atheism in the Middle Ages and examined it from a social and political point of view. The purpose of this research is to analyze the approaches of the caliphs and the thinkers of the Abbasid era in the fight against Zindiqism and their relationship with the mindset and the belief structure that governed their society. Causal and library research methods were used for analysis in this artictle.