واکاوی سوبژکتیویه دیگری در اندیشه لاکان و لویناس با تمرکز بر سوژه‌اخلاقی
محورهای موضوعی :
علی ستاری
1
,
بتول شاهی
2
,
مریم اصفهانی
3
1 - استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
3 - استادیار فلسفه‌تعلیم‌وتربیت دانشگاه‌آزاداسلامی واحد علوم‌تحقیقات‌تهران
کلید واژه: سوبژکتیویته, دیگری, لاکان, لویناس, سوژه اخلاقی,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف بررسی مفهوم سوبژکتیویته «دیگری» از دیدگاه لاکان و لویناس، با تأکید بر سوژه‌اخلاقی و دلالت‌های تربیتی مترصد از آن انجام شده است. جهت دست‌یابی به هدف مذکور از روش تحلیلی– مقایسه‌ای بهره گرفته شد. نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که در باور لاکان، تمایل ذاتی به بازآفرینی صورت‌های گفتمانی در ساختارهای زبانی، زمینه‌ساز پذیرش «دیگری» است. او ضمن نقد همان‌انگاری اخلاقِ سنتی که بر خیر‌مطلق و دیگریِ بزرگ تأکید دارد، از سمپتوم دیگری‌های تقلیل‌یافته در نظام اخلاقی حمایت نموده و از برتری اخلاق دیگر محور یاد می‌کند. لویناس نیز تقلیل غیریت بر امر «همان» را محکوم نموده و در تقدم اخلاق بر فلسفه، از اخلاقی یاد می‌کند که دیگر محور و مسئولیت‌پذیر است. دلالت تربیتی از سوبژکتیویته دیگری لاکان و لویناس در نظام‌تربیتی، در برنامه‌درسی، روش تدریس و رابطۀ معلم و دانش‌آموزان قابل دریافت است. نظام‌تربیتی مطلوب از دیدگاه لاکان با تکیه بر دو مفهوم منِ ایده‌آل و منِ فراتر، برآمده از سوژه‌ای اجتماعی و اخلاقی است که در آن، سوبژکتیویته اخلاقی نیازمند تعامل و کنش اجتماعی میان معلم و دانش‌آموزان است و برنامه‌درسی می‌تواند عرصۀ چنین تعامل و کنش اجتماعی باشد. نظام‌تربیتی مطلوب از دیدگاه لویناس در بستر رابطۀ چهره به چهره دانش‌آموز و معلم حاصل می‌شود و با تمرکز بر غیریت دانش‌آموز نیازمند برنامه‌درسی با محور توجه به حاشیه رانده‌شده‌هاست. ترکیبی از رویکرد لاکان و لویناس در برجسته‌سازی رابطه «من» و «دیگری» به تولید «سوبژکتیویته اخلاقی» می‌انجامد.
The present study aims to investigate the concept of the other’s subjectivity from the perspective of Lacan and Levinas with emphasis on the moral subject and their educational implications. In order to achieve this goal, the analytical-comparative method has been used and the results of the research indicate that in Lacan's belief, the innate human tendency to dialogue and recreation of discourse forms in linguistic structures, paves the ground for the acceptance of the other. Criticizing the sameness view in the traditional ethics that emphasizes absolute good and the great other, he points out the symptom of reduced others in the moral system and mentions the superiority of other-oriented ethics. Levinas also condemns the reduction of otherness to the "same" matter and in the priority of ethics over philosophy, he talks of an other-oriented and responsible ethics. Some implications can be obtained from the other’s subjectivity for the educational system, in the realms of curriculum, teaching method, and teacher-student relationship. The ideal educational system from Lacan's point of view, based on the two concepts of the Ego-ideal and the Super- ego, arises from a social and moral subject according to which moral subjectivity requires interaction and social action between teachers and students particularly in the realm of curriculum. According to Levinas, the ideal educational system is achieved in the face-to-face relationship between the student and the teacher, and having the focus on the otherness of the student, it requires a curriculum focusing on the marginalized persons. A combination of Lacan's and Levinas's approach in highlighting the relationship between "I" and "the other" leads to the notion of "moral subjectivity".