منشایابی منابع رسوب در فصل‌های بهار و پاییز با استفاده از ردیاب¬های ژئوشیمیایی
محورهای موضوعی :
1 - شهید بهشتی
2 - دانشگاه شهیدبهشتی
کلید واژه: حوزه آبخیز طالقانی فرسایش فصلی تولید رسوب کاربری اراضی منابع رسوب منشایابی رسوب,
چکیده مقاله :
هدف از این پژوهش تعیین تاثیر فصل بهار و پاییز بر تولید رسوب حوضه طالقانی، خرم‌آباد، استان لرستان با استفاده از ردیاب‌های ژئوشیمیایی و مدل ترکیبی منشایابی رسوب است. به این منظور 39 نمونه خاک از منابع رسوب با کاربری های مختلف (کشاورزی 17، مرتع 12 و جنگل 10 نمونه) برداشت گردید و همچنین جهت برداشت نمونه های رسوب معلق هنگام رخداد بارندگی، 7 نمونه رواناب از خروجی حوضه طی سال 1390 تا 1391 (۳ نمونه در فصل پاییز و ۴ نمونه در فصل بهار) نیز برداشت شد. پس از آماده سازی نمونه ها 11 عنصر ژئوشیمیایی شامل آهن، روی، مس، منیزیم، سدیم، کلسیم، پتاسیم، منگنز، کربن آلی، نیتروژن و فسفر به‌عنوان ردیاب های اولیه در نمونه‌های منابع رسوب و نمونه‌های رسوب معلق اندازه‌گیری شد. با استفاده از تحلیل آماری کروسکال والیس و تحلیل آماری تابع تشخیص، ردیاب های روی، کربن آلی، منیزیم و کلسیم به‌عنوان ترکیب بهینه ردیاب در تفكيك منابع رسوب انتخاب شدند. با انتخاب ترکیب بهینه ردیاب ها، نمونه های منابع رسوب با نمونه های رسوب معلق در رواناب در دو فصل متفاوت به‌صورت جداگانه مقایسه شدند. نتایج نشان داد که سهم کاربری اراضی در تولید رسوب در فصل پاییز برای کشاورزی، مرتع و جنگل به ترتیب برابر با 9/67 درصد، 1/32 درصد و صفر درصد است. نتایج مقایسه منابع رسوب با نمونه های رسوب معلق در رواناب در فصل بهار نشان داد که سهم کاربری اراضی در تولید رسوب برای کشاورزی 3/44 درصد، مرتع 3/44 درصد و جنگل 4/11 درصد است. این نتایج نشان می‌دهد که در فصل پاییز کاربری کشاورزی بیشترین سهم تولید رسوب را دارد که لازم است در این فصل مدیریت پوشش گیاهی اراضی کشاورزی مورد توجه قرار گیرد تا از فرسایش و تولید رسوب جلوگیری شود.
The objective of this study is to investigate the effect of seasonal changes on erosion and sediment yield in land-use types in Taleghani catchment, using the fingerprinting technique. In view of this, 39 soil samples including 17, 12, and 10 samples were collected from different sources: agriculture, rangeland, and forest, respectively. 7 samples also were collected from suspended sediments in two different seasons (3 samples in autumn and 4 samples in spring) from 2012 until 2013. After preparing the samples, 11 tracers including C, N, P, Na, K, Cu, Zn, Mg, Mn, Fe and Ca were measured as the primary tracers in sediment sources and sediment samples. Based on Kruskal-Wallis test and discriminant function analysis, four tracers including Mg, C, Zn and Ca were selected as the optimum set of tracers that can discriminate 3 sediment sources. Then sediment source samples were compared with suspended sediment samples. The results showed that the contribution of sediment sources is 67.9%, 32.1%, and 0 percent for agriculture, rangeland and forest, respectively in autumn season and the contribution of sediment sources is 44.3%, 44.3% and 11.4% for agriculture, rangeland, and forest, respectively in spring season. These results indicate the role of human activity on the erosion rate and land-use types as a very important factor in accelerating the erosion and sedimentation process in Iranian basins.