پترولوژی و ژئوشیمی سنگ‌های بازیک مجموعه افیولیتی پیرانشهر در زون زاگرس، شمال غرب ایران و مقایسه آن با سنگ¬های معادل از مجموعه افیولیتی زاگرس عراق
محورهای موضوعی :
1 - مهندسی معدن
کلید واژه: سنگ‌های بازیک کمربند افیولیتی زاگرس سوپراسابداکشن ایران عراق,
چکیده مقاله :
مجموعه افیولیتی پیرانشهر در شمال غرب شهرستان پیرانشهر، شمال غرب ایران واقع شده است. این مجموعه به‌شدت ملانژ شده بوده و مرز بین واحدهای مختلف در آن قابل تفکیک نیست. انواع سنگ‌های تشکیل‌دهنده ملانژ افیولیتی پیرانشهر شامل سنگ‌های اولترابازیک، سنگ‌های بازیک، سنگ‌های رسوبی و سنگ‌های دگرگونی می باشند. سنگ-های بازیک با ترکیب بازالت و دیاباز در بخش‌های مختلف به‌صورت پراکنده رخنمون دارند. در این مقاله شیمی سنگ کل و پتروژنز سنگ‌های بازیک مجموعه افیولیتی پیرانشهر (در محدوده ماشکان و گردکاوالان) مطالعه شده و با شیمی سنگ‌های بازیک معادل در ادامه غربی مجموعه افیولیتی ماوات در عراق (در محدوده حسن باغ، نئوپوردان-والاش) مقایسه شده است. ترکیب سنگ‌های بازیک ماشکان در مجموعه افیولیتی پیرانشهر و سنگ‌های بازیک حسن باغ عراق، کالکوآلکالن بوده و تهی شدگی مشخصی از عناصر MREE, HREE, Zr, Hf, Y, Ti، غنی‌شدگی از عناصر Rb, Cs, Ba, U, Th, pb, LREE و آنومالی منفی Ta, Nb نشان داده است. این ویژگی ژئوشیمیایی نشان می دهد ماگما در محیط زمین ساختی مرتبط با سوپراسابداکشن تشکیل شده است. ترکیب سنگ‌های بازیک گردکاوالان مشابه با سنگ‌های معادل در نئوپوردان-والاش مجموعه افیولیتی عراق، تولئیتی است. سنگ‌های تولئیتی این مناطق هر دو ویژگی مورب و قوسی را توام نشان داده است که بر این اساس به نظر می‌رسد مذاب تولئیتی در محیط کششی بالای زون فرورانش تشکیل شده و وِیژگی سوپراسابداکشن تشکیل سنگ‌های بازیک در مجموعه افیولیتی پیرانشهر و نیز سنگ‌های بازیک معادل در ادامه غربی آن در مجموعه افیولیتی عراق را تایید می‌کند.
The Piranshahr ophiolitic complex is located in NW Iran and in the north west of Piranshahr town. Tectonically, the NW Piranshahr ophiolitic complex is severely mingled and the boundary of different units in this complex is indistinguishable. Piranshahr ophiolite includes ultramafic, mafic, sedimentary and metamorphic rocks. Basic rocks with basalt and diabase compositions are exposed in several parts of the region. In this paper, whole rocks geochemistry and petrogenesis of basic rocks were studied in the Piramshahr ophiolite (in the Mashkan and Gerdikavalan areas) and were compared with the geochemistry of basic rocks located in the west of Mawat ophiolite in Iraq (in the Hasanbag, Walash and Neopurdan regions). Composition of basic rocks of Mashkan area in Piranshahr ophiolite and Hasanbag area in Iraq ophiolite is calc-alkaline in nature and depleted with respect to MREE, HREE,Zr, Hf, Y, Ti elements and enriched in Rb, Cs, Ba, U, Th, Pb, LREE elements with negative Ta, Nb anomalies. These geochemical features show that the source of magma was generated in the supra-subduction zone tectonic settings. Composition of basic rocks of Gerdikavalan area in Piranshahr ophiolite and similar rocks in the Walash-Neopurdan areas in Iraq ophiolite represent tholeiitic nature. Tholeiitic nature in these areas show both MORB and volcanic arc affinity. It seems that the tholeiitic magma was probably generated in the lithospheric extension over on subduction zone and these features conform asupra-subduction setting for basic rocks in Piranshahr ophiolite and similar rocks in western continuation of Iraq ophiolitic complex.