سازه‌شناسی حکمت عملی و نقش صناعات پنجگانه در آن
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه فلسفه و حکمت اسلامی
1 - استادیار مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران
کلید واژه: حکمت نظری, حکمت عملی, حکمت عملی دانشی, حکمت عملی کنشی, صناعات خمس, فلسفة عمل, مبادی صدور فعل,
چکیده مقاله :
میان حکمت عملی و حکمت نظری رابطه‌‌يی ناگسستنی وجود دارد. صناعات خمس نیز بعنوان بخشی از حکمت نظری میتواند در حکمت عملی دخيل باشد. حکمت عملی گاهی بمثابه معرفت و دانش، و گاهی بمثابه خُلق یا فضیلت بکار میرود. پرسش تحقیق حاضر اینست که نقش صناعات خمس، اولاً، در تولید مؤلفه‌های شناختاری حکمت عملی و ثانیاً، در مبادی صدور فعل، چقدر و چگونه است؟ چه عوامل و متغیرهایی از صناعات خمس، سازندة حکمت عملی هستند؟ اهمیت بیان رابطة آن دو در اینست که ملکات نفسانی، به هویت انسان تعين ميبخشند و صناعات خمس ملکات نفسانیند که میتوانند با تأثیرگذاری بر مبادی صدور فعل، در تعین هویت انسان نقش داشته باشند و در نتیجه، تمام شئون زندگی بشر مانند زندگی علمی، اجتماعی، سیاسی و... را تحت تأثیر قرار دهند. در این نوشتار ابتدا صناعات خمس و بطور خاص، ویژگیهای مشترک آنها از کتابهای منطقی استخراج شده و سپس با روش توصیفی ـ تحلیلی تأثیر آنها در مؤلفه‌های حکمت عملی دانشی و خُلقی بررسی ميشود. در بخش نخست، چرخش معرفتی از تصورات و تصدیقات خطایی، اثربخشی در روش‌شناسی حکمت عملی، شکلگیری مفاهیم اعتباری در مقام عمل و حصول تعقلات عقل عملی برای انواع انسانها، و در بخش دوم، انتظام‌بخشی به وظایف ویژۀ عقل عملی، مهارت تطبیق امور شناختی بر امور اجرایی، تأثیر در مبادی شناختی صدور فعل و شکل‌دادن به کنشهای انسانی، بعنوان نتایج تحقیق حاصل شده است.
There is an inseparable connection between practical and theoretical wisdom. The five crafts, as a part of theoretical wisdom, can play a role in practical wisdom, which is used sometimes as knowledge and sometimes as temperament or virtue. The present study was conducted to answer the question of the extent and quality of the role that the five crafts play, firstly, in producing the cognitive elements of practical wisdom and, secondly, in the origins of the emanation of act. It also aims to identify the factors and variables in relation to the five crafts that construct the practical wisdom. The significance of explaining the relationship between the two types of wisdom lies in the fact that mental habits determine the human identity, and that the five crafts are mental habits that can play a role in determining the human life by influencing the origins of emanation of acts. As a result, they can affect all aspects of human life, such as academic, social, or political ones. In this paper, the author initially introduces the five crafts and, particularly, their common features based on logical books. Then, following a descriptive-analytic approach, he examines their effects on the elements of cognitive and temperamental practical wisdom. The first section discusses an epistemological turn of erroneous concepts and judgements, the efficiency of the methodology of practical wisdom, formation of mentally-posited concepts at the level of act, and attainment of the intellection of practical wisdom by different human beings. The second section explains the regulation of the particular task of practical wisdom, the development of the skill of matching cognitive affairs with administrative ones, affecting the cognitive origins of emanation of acts, and the formation of human acts as the results of the study.