پیشنهاد چهارچوبی برای رتبه‌بندی نهادهای بین‌المللی علم و فناوری؛ مطالعه موردی نهادهای بین‌المللی حوزۀ سیاست‌گذاری
محورهای موضوعی : Politics
1 - پژوهشگر پژوهشکدۀ مطالعات فناوری، دانشجوی دکتری مدیریت تکنولوژی، تهران، ایران
2 - دانشکدۀ مدیریت، اقتصاد و مهندسی پیشرفت دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران
کلید واژه: نهادهای بین‌المللی علم و فناوری رتبه‌بندیچهارچوب کارکردمحورسیاست‌گذاری علم و فناوری,
چکیده مقاله :
یکی از موضوعات مورد توجه در حوزۀ سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری، همکاری‌های بین‌المللی علم و فناوری است. مطالعۀ پیش‌رو با تمرکز بر مصداقی بارز از همکاری‌های بین‌المللی علم و فناوری که همکاری‌های چندجانبه در بستر نهادهای بین‌المللی است، اقدام به پیشنهاد چهارچوبی برای رتبه‌بندی این نهادها به‌منظور تصمیم‌گیری در مورد عضویت و بهره‌برداری بیشتر از ظرفیت‌های آنها نموده است. بنابراین، پژوهش حاضر به‌دنبال پاسخ به این پرسش است که «آیا می‌توان چهارچوبی با معیارهای مشخص برای رتبه‌بندی نهادهای بین‌المللی علم و فناوری طراحی نمود که بتوان بر اساس خروجی‌های آن در خصوص حضور و عضویت در این نهادها تصمیم‌گیری کرد؟». به‌منظور پاسخ به این پرسش، فرضیه‌ای مبتنی بر ایجاد چهارچوبی با محوریت کارکردهای نهادهای بین‌المللی علم و فناوری مطرح گردید. این کارکردها به‌ترتیب عبارتند از: شکل‌گیری و پشتیبانی از تعاملات، ارتباطات و شبکه‌سازی در سطوح افراد، سازمان‌ها و دولت‌ها؛ مشروعیت‌بخشی و تصویرسازی مناسب در سطح منطقهای یا بین‌المللی؛ تدوین مقررات و استانداردهای بین‌المللی در حوزۀ علم و فناوری؛ تولید، پردازش و انتشار اطلاعات؛ نظارت و تضمین اجرای مقررات بین‌المللی؛ تخصیص و تسهیم منابع؛ همکاری و اقدام مشترک؛ داوری و حل‌وفصل چالشهای بین‌المللی؛ آموزش، توانمندسازی و ظرفیت‌سازی. در ادامه با استفاده از چهارچوب پیشنهادی، چهل‌وشش نهاد بین‌المللی علم و فناوری فعال در حوزۀ سیاست‌گذاری در چهارچوب پیشنهادی مورد آزمون قرار گرفته و در شش طبقه رتبه‌بندی شدند. نتایج این رتبه‌بندی، این موضوع را نشان داد که جمهوری اسلامی ایران بیشتر در نهادهایی عضویت دارد که بر اساس چهارچوب رتبه‌بندی پیشنهادی در طبقه‌های دوم تا چهارم قرار می‌گیرند. در انتها، پیشنهاداتی در‌خصوص بازنگری عضویت جمهوری اسلامی ایران در این نهادها و همچنین استفادۀ بهینه از ظرفیت این نهادها مبتنی بر کارکردهای شناسایی شده، ارائه شده است.
One of the relevant topics in the field of science, technology and innovation policy is international S&T cooperation. This study proposes a framework for ranking these institutions focusing on a clear example of international S&T cooperation; cooperation in the context of multilateral international institutions, in order to decide on the membership and better utilization of their capacities. Seeing deficit in the history of the assessment of countries’ performance in these institutions, the research has suggested a function-oriented framework based on nine functions to rank these institutions. These functions are as follows: form and support of interaction, communication and networking at the level of individuals, organizations and governments; legitimacy and proper visualization in regional or international level; making regulation and international standards in the field of science and technology; production, processing and distribution of information; monitoring and enforcing international regulations; allocation and sharing of resources; cooperation and joint action; arbitration and resolving international challenges; training, empowerment and capacity building. Then, using the proposed framework, forty-six international active institutions in the field of S&T policy making were ranked in six categories. The result shows that the Islamic Republic of Iran almost poses the membership of those institutions placed second to fourth categories. Finally, some recommendations about the revision of the Islamic Republic of Iran's membership in these institutions as well as the efficient use of their capacity have been proposed.