بازشناسی مولفه های معنایی کوچه های شهر ایرانی - اسلامی؛ مطالعه موردی: بافت تاریخی شهر ساری
الموضوعات : شهرسازی اسلامیرسول عبدی ملک کلایی 1 , عبدالمجید نورتقانی 2 , مهدی سعدوندی 3
1 - دانشجوی دکتری دانشگاه هنر اصفهان
2 - استادیار دانشگاه گلستان
3 - استادیار دانشگاه هنر اصفهان
الکلمات المفتاحية: مولفه‌های معنایی, انتظام معنا, کوچه, بافت تاریخی,
ملخص المقالة :
از گذشته‌های دور کوچه بخش مهمی از فضاهای شهری در بافت شهرهای ایران محسوب می‌شد به گونه‌ای که در کنار نقش کارکردی خود برای تامین ارتباط و دسترسی محل رخداد بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی نیز بود. بسیاری از این رفتارهای اجتماعی بر مبنای منظومه‌ای از معانی رخ می‌دهند. برای انجام این پژوهش کوچه‌های بافت تاریخی شهر ساری بعنوان نمونه کالبدی - فرهنگی انتخاب شد چرا که این شهر سابقه‌ای طولانی در شهرسازی پیش و پس از اسلام داشته و تحولات مختلفی را پشت سر گذاشته است. این پژوهش بر مبنای روش تحقیق تحلیل عامل اکتشافی که شاخه‌ای از تحقیق همبستگی است انجام شده و با شیوه تحلیل ماتریس کواریانس صورت گرفته است. این تحقیق بدنبال اکتشاف منظومه معانی پنهان در پس رفتارها و فعالیت‌های جاری در کوچه‌های بافت تاریخی این شهر است. برای بدست آوردن ابزار سنجش مناسب در ابتدا تعدادی مصاحبه نیمه ساختار یافته با تعدادی از اهالی صورت گرفت و از نتایج، بخشی از معانی کوچه استخراج گردید. با روش مشاهده، فعالیت‌های جاری در کوچه ها در طول مدت پژوهش ثبت شد و نتایج در جدول هدف - محتوی پیاده شد. معانی بدست آمده با منابع اسنادی تکمیل شد و سپس پرسشنامه اولیه تهیه شد و بین نمونه آماری توزیع و نتایج اولیه بدست آمد. با توجه به نتایج، این پرسشنامه اصلاح و پرسشنامه نهایی تهیه شد و بین جامعه آماری توزیع و نتایج نهایی جمع‌آوری گردید. نتایج پژوهش نشان دهنده تداوم سنت و ارزش های اجتماعی بر گرفته از تعالیم اسلامی در ترکیب با فرهنگ ایرانی در بافت‌های تاریخی است. کسب احترام و تایید اجتماعی از مهمترین ارزش های سکونت در مکان و تداوم آن در فرهنگ ایرانی -اسلامی است. در مدل نهایی پژوهش نقش سایر مولفه‌های موثر در شکل گیری شبکه معانی کوچه نشان داده شده است.