خوانشی ساختاری- نهادی از نظریۀ انتخاب عقلایی
الموضوعات : نظریهها، روش‌شناسی‌ها و رویکردهای جدید در علوم سیاسی
1 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، ایران
الکلمات المفتاحية: انتخاب عقلایی, فردگرایی روش¬شناختی, فردگرایی ساختاری, نهاد و ساختار. ,
ملخص المقالة :
نظریه انتخاب عقلایی، یکی از کلاننظریههای حوزۀ علوم اجتماعی است که در عین اهمیت، به دلیل ابتنای آن بر فردگرایی روششناختی و ماهیت تقلیل‌گرایانه حاصل از این بنیان معرفتی مورد نقد قرار گرفته است. هدف این مقاله، ارائه خوانشی نوین از نظریۀ انتخاب عقلایی در یک بستر ساختاری- نهادی است تا قابلیت تبیینی آن را ارتقا دهد. روش داوری مقاله بر استدلال عقلانی استوار است. مقاله با مروری بر هستیشناسی نهادها و ساختارهای اجتماعی و با استفاده از خوانش فردگرایی روششناختی در بستر ساختاری با عنوان فردگرایی ساختاری، روایتی از انتخاب عقلایی عرضه می‌کند که نحوۀ شکلیابی مطلوبیت کنشگران را در یک چارچوب نهادی و ساختاری تبیین می‌کند. مقاله با استفاده از مفهوم هستی اجتماعیشده، مفهوم ساختار را از درک متعارف آن در علوم اجتماعی فراتر میبرد و سطوح پیوند متقابل ساختار و نهاد را با کارگزار نشان میدهد. مقاله با ارزیابی برخی از نظریهها و تحلیلهای متداول در علوم اجتماعی، سطوح مختلف تبیینی کارگزاری، نهادی و ساختاری (در دو سطح ساختار نرم و سخت) را در روایت تلفیقی ساختهشده آشکار می‌سازد. مقاله نتیجه میگیرد که عاملان به صورت مستمر با نهادها و ساختارهای نرم، رابطه دیالکتیک دارند و در عین اثرگذاری بر ساخته شدن و تداوم آنها از آنها متأثر هم میشوند. چنین رابطهای بین نهادها و ساختارهای نرم نیز قابل تصور است. ساختارهای اجتماعی خاص منجر به شکلگیری گونۀ خاصی از نهادها میشوند و در عین حال وضعیت نهادها و تغییرات احتمالی آنها به صورتی تدریجی بر وضعیت ساختارهای نرم هم اثرگذار است. اما همه این اثرگذاریها در چارچوب امکانات، فرصتها و محدودیتهایی است که ساختار سخت در اختیار عاملان قرار مي‌دهد.