ارزيابي روند گسترش افقی شهر در حريم گسل هاي لرزه اي و مناطق خطرپذیر طبیعی و پیامدهای آن (مطالعه موردي: شهرستان سقز در استان کردستان)
محورهای موضوعی :هیمن شهابی 1 , عبداله طیاری 2 , محمود یزدانی 3 , محمد علی سالاری کمانگر 4
1 - دانشگاه کردستان
2 -
3 - دانشگاه زنجان
4 - محقق
کلید واژه: گسل, زمين لرزه, گسترش شهر, آسيب¬, پذيري شهرها, شهر سقز,
چکیده مقاله :
مروري بر پژوهش هاي مختلف در حوزه سکونتگاههاي انساني نشان مي دهد که مکان گزيني و استقرار آنها همواره متاثر از ويژگي هاي محيط طبيعي و ساختار زمين شناسي بوده است، بر اين اساس مکان استقرار (دشت ها، دامنه و غيره) بخش اعظم سکونتگاههاي انساني به طور اعم و سکونتگاههاي شهري به طور اخص همواره به دليل مجاورت نسبي با گسل ها در معرض تاثيرپذيري از وقوع پديده هايي چون زلزله، روراندگي، زمين لغزش و غيره بوده است. وقوع زلزله هاي متعدد در طي دهه هاي اخير در نقاط مختلف کشور و پيامدهاي منفي گسترده آن بويژه بر روي کانونهاي شهري دليلي بر اثبات اين مدعاست، شهر سقز واقع در استان کردستان بواسطه اسقرار در مجاورت گسل هاي متعدد (گسل هاي رودخانه سقز، رودخانه وليخان، سنته و غيره) از جمله سکونتگاههايي است که از يک سو، ويژگي هاي بستر طبيعي استقرار آن امکان تاثيرپذيري از اين ويژگي را فراهم ساخته اند و از سوي ديگر، توسعه افقي شهر در طي دهه هاي اخير در جهت گسل هاي فوق زمينه هاي تاثيرپذيري را به شدت افزايش داده است. بر اين اساس، اين نوشتار در پي آنست که ضمن بررسي امکان خطرپذيري وقوع زلزله به واکاوي نقش توسعه فيزيکي و افقي شهر در افزايش خطرپذيري زلزله بپردازد. براي اين منظور، با استفاده از نقشه هاي رقومي توپوگرافي و زمين شناسي به مقياس 250000: 1و با بهره گيري از سيستم اطلاعات جغرافيايي و داده هاي لرزه نگاري دستگاهي و تاريخي، نقشه منحني هاي هملرز و پهنه بندي خطر زمين لرزه ترسيم شدند. نتايج پژوهش نشان مي دهند که بر اساس نقشه سايز موتكتونيك و بررسي تاريخ وقوع زمين لرزه در منطقه امكان وقوع زلزله هاي با شدت بالا در منطقه سقز وجود دارد و همچنين شهر، شتابزده به سمت ارتفاعات ناپايدار و در بخش هاي شمالي و غربي شهر در حريم گسل‌هاي فرعي درجه دو توسعه پيدا كرده است. بر اين اساس تدوين تدابير و برنامه هاي استراتژيک در راستاي کاهش خطرپذيري از وقوع زلزله از طريق کنترل و سمت و سودهي بهينه به توسعه افقي شهر لازم و ضروري است.
A review on different research about human habitats indicates that geology structure and environmental characteristics have affected city establishment and dwelling selection. With this in mind, the place of establishment (plains, foothills, so an) of a greater part of human habitats generally and urban habitats specifically has encountered such phenomena as quakes, landslides due to its relative proximity with the faults. The occurrence of numerous earthquakes in different places of the country within recent decades and their negative consequences especially on urban centers is a clear proof to this argument. Saqqez city in Kurdistan province due to its location with the proximity of many faults (Saqqez river faults, Valikhan river, Sonata and so an) is one of the places that from one hand the natural sea-bed features of its location has caused the possibility of accessibility to this property. From another perspective the horizontal expansion of the city in direction of above-mentioned faults has increased the accessibility. Now this writing tries to investigate the horizontal and physical development of the city in wake of quakes. For this respect, by using Topography – digitally maps and geology at the scale of 1:250000 and by using geographic information systems including Arc GIS and Arc view soft ware's and historical seismographic data , the isoseismic curve maps and expanse measurement of quake risk have been delineated. The results of the research hold that in accordance with seismography map and examining the quake occurrence timing in the region, there is a higher possibility of earthquakes in Saqqez. Most importantly, the city has been developing hastily towards unstable heights and minor faults in western and northern parts. An accordingly editing strategic and essential measure in the course of reducing quake risks by optimum orientation towards horizontal expansion is absolutely crucial.